1) مباهات پیامبر اعظم 6 به کثرت جمعیّت امّت اسلام:

الف) قال رسول الله 6: «تَنَاکَحُوا تَنَاسَلُوا تَکْثُرُوا فَإِنِّی أُبَاهِی بِکُمُ الْأُمَمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَوْ بِالسِّقْط»[1]

ازدواج کنید، ایجاد نسل نمائید، که در این صورت جمعیّت‌تان زیاد می‌شود؛ پس به راستی من در روز قیامت، به کثرت جمعیّت شما امّت اسلام، به سایر امّت‌ها مباهات می‌کنم، حتّی به فرزندان سقط‌شدۀ شما.

ب) قال رسول الله صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم: «سَوداءُ وَلودٌ خَیرٌ مِن حَسناءَ لا تَلِدُ اِنّى مُکاثِرٌ بِکُمُ الاُمَمَ»[2]

زن سیاه پرزا، بهتر است از زن زیبایی که زاد و ولد نمی‌کند؛ چرا که به راستی من به کثرت جمعیّت شما امّت اسلام، بر سایر امّت‌ها فزونی می‌گیرم.

 

[1] جامع الاخبار ص101

در نسخۀ الحکم الزاهره: تَکَثَّرُوا

[2] مُسَکِّن الفؤاد ص22

 

 

ج) قال رسول الله 6: «تَزَوَّجُوا الْوَدُودَ الْوَلُود  فَإنّی مُکاثِرٌ بِکُمُ الأنبِیاءَ»[1]

با زن پر مهر و محبّت و پر زا ازدواج کنید؛ چرا که به راستی من به کثرت جمعیّت شما امّت اسلام، بر سایر پیامبران فزونی می‌گیرم.

ٍ2) فوائد و برکات فرزندان برای پدر و مادر

الف: فرزند صالح: مایۀ سعادت والدین

قال رسول الله 6: «مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ الْوَلَدُ الصَّالِحُ»[2]

از سعادت انسان، داشتن فرزند صالح است.

ب: فرزند صالح: گیاهی سبز و معطّر از گیاهان سبز و معطّر بهشت

قال رسول الله 6: «الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَیْحَانَةٌ مِنْ رَیَاحِینِ الْجَنَّة»[3]

ج: ثواب بارداری و وضع حمل و شیر دادن و بچّه‌داری

1) قال رسول الله 6: «أما تَرضَى إحداکُنَّ أنَّها إذا کانَت حامِلاً مِن زَوجِها و هُوَ عَنها راضٍ أنَّ لَها مِثلَ أجرِ الصّائمِ القائمِ فی سَبیلِ اللَّهِ فَإذا وَضَعَت لَم یَخرُج مِن لَبَنِها جُرعَةٌ و لَم یُمَصَّ مِن ثَدیِها مَصَّةٌ إلّا کانَ لَها بِکُلِّ جُرعَةٍ و بِکُلِّ مَصَّةٍ حَسَنَةٌ، فَإن أسهَرَها لَیلَةً کانَ لَها مِثلُ أجرِ سَبعینَ رَقَبَةً تُعتِقُهُم فی سَبیلِ اللَّه»[4]

آیا کسی از شما زنان به این راضی و خرسند نیست که اگر از شوهر خود آبستن باشد در حالی که شوهرش از او راضی است، ثواب کسی را دارد که روزه می‌گیرد و در راه خدا قیام می‌کند.

و هنگامی که وضع حمل کرد، جرعه‌ای از شیر او خارج نمی‌گردد و از سینه‌اش مکیده نمی‌شود، مگر آن که در ازاء هر جرعه و هر مکیدن، حسنه‌ای باشد.

و اگر طفل، شبی او را بیدار نگه دارد، پاداش او چنان است که گویا هفتاد بنده را در راه خداوند آزاد کرده است.

2) قال رسول الله 6: «... إِذَا حَمَلَتِ الْمَرْأَةُ کَانَتْ بِمَنْزِلَةِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِذَا وَضَعَتْ کَانَ لَهَا مِنَ الْأَجْرِ مَا لَا تَدْرِی مَا هُوَ لِعِظَمِهِ فَإِذَا أَرْضَعَتْ کَانَ لَهَا بِکُلِّ مَصَّةٍ کَعِدْلِ‏ عِتْقِ مُحَرَّرٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ فَإِذَا فَرَغَتْ مِنْ رَضَاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ عَلَى جَنْبِهَا [جَنْبَیْهَا] وَ قَالَ استأنف [اسْتَأْنِفِی‏] الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَک‏»[5]

 هر گاه زن، آبستن شود، به منزلۀ روزه‌دارِ شب‌‌زنده‌دارِ جهادکننده با جان و مالش در راه خداوند می‌باشد.

پس زمانی که وضع حمل نمود، اجر و پاداشی دارد که به خاطر عظمتش، توان درک آن را ندارد!

و هر وقت طفلش را شیر دهد، به ازاء هر مکیدن، اجری همچون آزاد کردن آزادشده‌ای از فرزندان اسماعیل برای اوست. و چون از شیر دادن طفلش فارغ شد، فرشته‌ای بر پهلوی او می‌زند و می‌گوید: عملت را از سر بگیر؛ که به راستی آمرزیده شدی.

د: اجر و ثواب صبر و تحمّل در امر پرورش و تربیت فرزند

 قال الامام الباقر علیه السّلام: «إِنِّی لَأَصْبِرُ مِنْ غُلَامِی هَذَا وَ مِنْ أَهْلِی عَلَى مَا هُوَ أَمَرُّ مِنَ الْحَنْظَلِ إِنَّهُ مَنْ صَبَرَ نَالَ بِصَبْرِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ وَ دَرَجَةَ الشَّهِیدِ الَّذِی قَدْ ضَرَبَ بِسَیْفِهِ قُدَّامَ مُحَمَّدٍ (صلّی الله علیه و آله و سلّم)»[6]

به راستی من نسبت به این غلامم و خانواده ام، بر چیزهائى صبر و خویشتن‌داری می کنم که از حنظل[7] در کامم تلخ‌تر است!

آرى، به راستی هر کس صبر و خویشتن­داری کند، به واسطة صبرش، به درجة روزه‏دار شب زنده‏دار، و درجة شهیدى‏ که در پیشگاه حضرت محمّد (صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم) شمشیر زده نائل می شود.

ه: اجر و ثواب محبّت به فرزند:

1) قال الامام الرضا علیه السّلام: «نَظَرُ الْوَالِدِ إِلَى وَلَدِهِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ»[8]

نگاه پدر به فرزندش از روی محبّت، عبادتی فخیم است.

2) قال رسول الله 6: «أَکْثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ أَوْلَادِکُمْ فَإِنَّ لَکُمْ بِکُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً فِی الْجَنَّةِ مَسِیرَةَ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ»[9]

فرزندان تان را زیاد ببوسید؛ که به راستی برای شما به ازاء هر بوسیدن، درجه ای در بهشت هست، که بلندای آن درجه، به اندازة مسیر پانصد سال است!

و: اجر و ثواب تعلیم قرآن و عترت و تربیت دینی فرزند

قال رسول الله 6: «... وَ مَنْ عَلَّمَهُ الْقُرْآنَ دُعِیَ بِالْأَبَوَیْنِ فَیُکْسَیَانِ حُلَّتَیْنِ یُضِی‏ءُ مِنْ نُورِهِمَا وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّةِ»[10]

هر کس به فرزندش قرآن بیاموزد، روز قیامت پدر و مادر او را فرا می‌خوانند و دو جامه بر آن دو می‌پوشانند که از نور آن، چهره‌های بهشتیان روشن می‌شود.

ز: اجر و ثواب گرامی داشتن فرزند و ادب آموختن به او

قال رسول الله 6: «أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا اَدَبَهُمْ یُغْفَرْ لَکُمْ»[11]

فرزندان‌تان را گرامی بدارید (به آنها شخصیّت بدهید) و ادب‌شان را زیبا نمائید؛ در این صورت آمرزیده می‌شوید.

ح: مصونیّت از فقر در پرتو اسم نیکو برای فرزند

قال الامام الرضا علیه السّلام: «لَا یَدْخُلُ الْفَقْرُ بَیْتاً فِیهِ اسْمُ مُحَمَّدٍ أَوْ أَحْمَدَ أَوْ عَلِیٍّ أَوِ الْحَسَنِ أَوِ الْحُسَیْنِ أَوْ جَعْفَرٍ أَوْ طَالِبٍ أَوْ عَبْدِ اللَّهِ أَوْ فَاطِمَةَ مِنَ النِّسَاءِ»[12]

فقر وارد نمی‌شود در خانه‌ای که در آن اسم محمّد، احمد، علیّ، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبد الله یا فاطمه ـ از زنان ـ باشد

ط: ترفیع درجۀ والدین در بهشت به خاطر استغفار فرزندشان برای آنها

قال رسول الله 6: «إنَّ الرَّجُلَ لَتُرفَعُ دَرَجَتُهُ فِی الجَنَّةِ فَیَقُولُ أنَّى لِی هَذا؟ فَیُقالُ بِاستِغفارِ وَلَدِکَ لَکَ»[13]

به راستی درجۀ شخص در بهشت بالا برده می‌شود؛ پس می‌گوید: این درجه از کجا برایم آمده است؟! به او گفته می‌شود: به سبب آمرزش‌طلبیدن فرزندت برایت.

ی: مستجاب بودن دعای فرزند صالح برای والدینش

قال الامام الصادق علیه السّلام: «کَانَ أَبِی (علیه السّلام) یَقُولُ: خَمْسُ دَعَوَاتٍ لَا یُحْجَبْنَ عَنِ الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى دَعْوَةُ الْإِمَامِ الْمُقْسِطِ وَ دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَأَنْتَقِمَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ وَ دَعْوَةُ الْوَلَدِ الصَّالِحِ لِوَالِدَیْهِ وَ دَعْوَةُ الْوَالِدِ الصَّالِحِ لِوَلَدِهِ وَ دَعْوَةُ الْمُؤْمِنِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ فَیَقُولُ وَ لَکَ مِثْلُه»[14]‏

پدرم (حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام) بارها می‌فرمود: پنج دعا از پروردگار دائم الخیر و بلندمرتبه، محجوب نمی‌شود (و به اجابت می‌رسد): 1ـ دعای پیشوای عادل. 2ـ دعای مظلوم؛ خداوند عزّت‌مند و صاحب جلال می‌‌فرماید: حتماً و قطعاً برای تو انتقام می‌گیرم اگر چه بعد از مدّتی. 3ـ دعای فرزند صالح برای پدر و مادرش. 4ـ دعای پدر صالح برای فرزندش. 5ـ دعای مؤمن برای برادر مؤمنش در غیاب او؛ که خداوند می‌فرماید: و برای خودت نیز همانند آن می‌باشد.

ک: ادامۀ فیض و حسنات برای والدین (پس از مرگ)،  به خاطر دعای فرزندشان برای آنها

 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ 6: «إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ صَدَقَةٍ جَارِیَةٍ وَ عِلْمٍ یُنْتَفَعُ بِهِ وَ وَلَدٍ صَالِحٍ یَدْعُو لَه»[15]

هر گاه شخص از دنیا برود، عملش قطع می‌شود (و دیگر حسناتی برای او ثبت نمی‌شود) مگر از سه چیز: صدقۀ جاریه (کار خیر ماندگار). اثر علمی که از آن انتفاع برده شود. و فرزند صالحی که برای او دعا کند.

ل: آمرزش والدین معذّب، به خاطر کار نیک فرزندشان

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ 6: «مَرَّ عِیسَى بْنُ مَرْیَمَ بِقَبْرٍ یُعَذَّبُ صَاحِبُهُ ثُمَّ مَرَّ بِهِ مِنْ قَابِلٍ فَإِذَا هُوَ لَیْسَ یُعَذَّبُ فَقَالَ یَا رَبِّ مَرَرْتُ بِهَذَا الْقَبْرِ عَامَ أَوَّلَ فَکَانَ صَاحِبُهُ یُعَذَّبُ ثُمَّ مَرَرْتُ بِهِ الْعَامَ فَإِذَا هُوَ لَیْسَ یُعَذَّبُ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا رُوحَ اللَّهِ إِنَّهُ أَدْرَکَ لَهُ وَلَدٌ صَالِحٌ فَأَصْلَحَ طَرِیقاً وَ آوَى یَتِیماً فَغَفَرْتُ لَهُ بِمَا عَمِلَ ابْنُه»[16]‏

عیسى بن مریم به گورى گذر کرد که صاحبش عذاب می‌کشید. سال دیگر بر آن گذر کرد دید که صاحبش در عذاب نیست. عرض کرد: پروردگارا! من سال پیش به این گور گذشتم، صاحبش در عذاب بود و امسال که گذر کردم عذاب نداشت؟ خداوند عزّت‌مند و صاحب جلال به او وحى کرد: اى روح الله! او فرزند صالحی داشت که به بلوغ رسید و راهى را اصلاح کرد و یتیمى را در پناه گرفت؛ پس به خاطر کار فرزندش او را آمرزیدم.

م: اجر و ثواب مصیبت فقدان فرزند:

1) قال رسول الله 6: «... أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنِّی أُبَاهِی بِکُمُ الْأُمَمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَتَّى بِالسِّقْطِ یَظَلُّ مُحْبَنْطِئاً عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ادْخُلِ الْجَنَّةَ فَیَقُولُ لَا حَتَّى یَدْخُلَ أَبَوَایَ قَبْلِی فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمَلَکٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ ایتِنِی بِأَبَوَیْهِ فَیَأْمُرُ بِهِمَا إِلَى الْجَنَّةِ فَیَقُولُ هَذَا بِفَضْلِ رَحْمَتِی لَک‏»[17]

... آیا نمی‌دانید که به راستی من در روز قیامت به کثرت جمعیّت شما امّت اسلام، بر سایر امّت‌ها مباهات می‌کنم حتّی به سقط‌شدگان از شما؟ (زاد و ولد شما برکات فراوانی دارد از جمله:) جنین سقط‌شدۀ شما در روز قیامت، با حالت غضب و ناراحتی بر در بهشت درنگ می‌کند؛ پس خداوند عزّت‌مند و صاحب جلال به او می‌فرماید: داخل بهشت شو. می‌گوید: نه؛ مگر این که قبل از من، پدر و مادرم داخل بهشت شوند.

پس خداوند عزّت‌مند و صاحب جلال به فرشته‌ای از فرشتگان می‌فرماید: پدر و مادرش را بیاور. سپس خداوند به آن دو امر می‌کند که به بهشت داخل شوید. و به آن طفل نیز می‌فرماید: این کار را به خاطر فزونی رحمتم نسبت به تو انجام دادم (و الّا پدر و مادرت مستحقّ بهشت نبودند).

2) قال رسول الله 6:«النُّفَسَاءُ یَجُرُّهَا وَلَدُهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِسَرَرِهِ إِلَى الْجَنَّةِ»[18]

زن زائو، بچّۀ سقط‌شده‏اش، او را به وسیلۀ بند نافش، به سوى بهشت مى‏کشد.

3) قَالَ الامام الصادق علیه السّلام : «ثَوَابُ الْمُؤْمِنِ مِنْ وَلَدِهِ إِذَا مَاتَ الْجَنَّةُ صَبَرَ أَوْ لَمْ یَصْبِرْ»[19]

 یعنى: اجر مؤمن از فقدان فرزندش بهشت است، چه صبر کند، چه صبر نکند.

3) فرزند خداپرست: میراث خداوند متعال از بندۀ مؤمنش

قال الامام الصادق علیه السّلام: «... ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم): مِیرَاثُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ وَلَدٌ یَعْبُدُهُ مِنْ بَعْدِهِ.»[20]

میراث خداوند عزّت‌مند و صاحب جلال از بندۀ مؤمنش، فرزندی است که بعد از او، خداوند را بندگی می‌کند.

4) خانۀ بدون چند فرزند: خانۀ بی‌برکت

قال رسول الله 6: «بَیتٌ لا صِبیانَ فیهِ لا بَرَکَةَ فیه»[21]

خانه‌ای که در آن چند فرزند نباشد، هیچ برکتی ندارد!

(صِبیان، جمع صبیّ است و حدّ اقلّ جمع ـ در ادبیّات عرب ـ سه نفر است.)

5) کثرت جمعیّت: نعمت الهی

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ اذْکُرُوا إِذْ کُنْتُمْ قَلیلاً فَکَثَّرَکُم‏»[22]

به خاطر بیاورید هنگامى را که شما افراد کمى بودید؛ پس خداوند جمعیّت‌تان را زیاد کرد.

پس ازدیاد جمعیّت، یکی از نعمت‌های الهی است که باید آن را به یاد آورد و شکر گزارد.

6) تضمین رزق و روزی:

الف) خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُم»[23]‏

فرزندان خود را از ترس فقر مکشید؛ ما مستمرّاً شما و آنها را رزق و روزی می‌دهیم.

از این آیات شریفه برمى‏آید که عرب‌هاى دوران جاهلى نه تنها دختران خویش را به خاطر تعصّب‌هاى غلط، زنده به گور مى‏کردند، بلکه پسران را نیز ـ که سرمایۀ بزرگى در جامعۀ آن روز محسوب مى‏شد ـ از ترس فقر و تنگ‌دستى به قتل مى‏رسانیدند! خداوند متعال در این آیۀ شریفه، آنها را به خوان گستردۀ نعمت پروردگار که ضعیف‌ترین موجودات نیز از آن روزى مى‏برند توجّه داده، از این کار بازمى‏دارد.

با نهایت تأسّف، این عمل جاهلى در عصر و زمان ما در شکل دیگرى تکرار مى‏شود، و به عنوان کمبود احتمالى موادّ غذایى روى زمین، کودکان بى‏گناه در عالم جنینى از طریق کورتاژ به قتل مى‏رسند!

گرچه امروز براى سقط جنین دلائل بى‏اساس دیگرى نیز ذکر مى‏کنند، ولى مسألۀ فقر و کمبود موادّ غذایى یکى از دلائل عمدۀ آن است.

اینها و مسائل دیگرى شبیه به آن، نشان مى‏دهد که عصر جاهلیّت در زمان ما به شکل دیگرى تکرار مى‏شود و جاهلیّت قرن بیستم، وحشتناک‌تر و گسترده‏تر از جاهلیّت قبل از اسلام است![24]

 

سؤال شرعی: آیا سقط جنین در ماه‌های اوّل حاملگی، اشکال شرعی دارد؟

پاسخ همۀ مراجع عظام: آری، سقط جنین پس از انعقاد نطفه، در هر ماهی که باشد، جایز نیست و دیه دارد.

دیه برای نطفه، بیست مثقال شرعی طلای سکّه‌دار؛ برای علقه (خون بسته شده)،چهل مثقال، و برای مضغه (پاره گوشت)، شصت مثقال است. اگر استخوان داشته و بدون گوشت باشد، هشتاد مثقال، و اگر گوشت آن را پوشانده و خلقت کامل شده باشد، صد مثقال است.

اگر روح در آن دمیده شده، چنانچه پسر باشد، هزار مثقال، و اگر دختر باشد، پانصد مثقال شرعی طلای سکّه‌دار دیه دارد. گفتنی است که روح در حدود چهار ماهگی، در جنین دمیده می‌شود.[25]

ب) خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ ما مِنْ دابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّه ِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُّبِین»[26]

هیچ جنبنده‌اى در زمین نیست ، جز آن که روزى‌اش بر عهدۀ خداست و قرارگاه و مکان نقل و انتقالش را مى‌داند ؛ زیرا همه در کتابى روشن (لوح محفوظ) آمده است.

ج) قال امیر المؤمنین علیه افضل صلوات المصلّین: «لِکُلِّ ذِی رَمَقٍ قُوتٌ»[27] .

هر جاندارى، روزى خود را دارد .

و نیز فرموده‌اند: «اُنظُرُوا إِلى النَّملَةِ فی صِغَرِ جُثَّتِها، و لَطافَةِ هَیئَتِها، لا تَکادُ تُنالُ بلَحظِ البَصَرِ (النَّظَرِ) ... مَکفُولٌ برِزقِها، مَرزوقةٌ بوَفقِها، لا یَغفُلُها المَنَّانُ، و لا یَحرِمُها الدَیَّانُ، و لَو فی الصَّفا الیابِسِ، و الحَجَرِ الجامِسِ»[28]

 این مورچه را بنگرید که با آن همه کوچکى و ظرافت اندام، که تقریباً به چشم نمى آید . . . روزى‌اش تضمین شده و به او روزىِ فراخورِ حالش مى‌رسد؛ خداوند منّان (بسیار نعمتِ‌سنگین‌بخشنده) از او غافل نیست و پروردگار حساب‌گر و جزادهنده، محرومش نساخته است، اگر چه در دل تخته سنگى صاف و خشک و یا در میان صخره‌اى سخت باشد.

د) قال امیر المؤمنین علیه افضل صلوات المصلّین:«عِیالُهُ الخَلائقُ، ضَمِنَ أَرزاقَهُم، و قَدَّرَ أَقْواتَهُم»[29]

خلایق، نان‌خور و تحت تکفّل خداوندند. خداوند روزی‌هاى آنها را ضمانت و خوراک‌شان را مقدّر کرده است .

البتّه رزق و روزی فقط برای کسی که آن را طلب کند، تضمین شده است نه کسی که بی‌کار و تنبل بنشیند. لذا حضرت امیر علیه السّلام فرموده‌اند: «اُطلُبُوا الرِّزقَ فإنّهُ مَضمونٌ لِطالِـبِهِ»[30]

روزى را بجوئید؛ که به راستی روزى براى جویندۀ آن ضمانت شده است.

 

حدّ و اندازۀ طلب رزق و روزی:

قال الامام الصادق علیه السّلام: «لِیَکُنْ طَلَبُکَ الْمَعِیشَةَ فَوْقَ کَسْبِ الْمُضَیِّعِ وَ دُونَ طَلَبِ الْحَرِیصِ الرَّاضِی بِدُنْیَاهُ الْمُطْمَئِنِّ إِلَیْهَا وَ لَکِنْ أَنْزِلْ نَفْسَکَ مِنْ ذَلِکَ بِمَنْزِلَةِ الْمُنْصِفِ الْمُتَعَفِّفِ تَرْفَعُ نَفْسَکَ عَنْ مَنْزِلَةِ الْوَاهِی الضَّعِیفِ وَ تَکْتَسِبُ مَا لَا بُدَّ لِلْمُؤْمِنِ مِنْه‏»[31]

 باید طلب و کسب تو براى تأمین زندگى بیش از اشخاص کم‌کار و بیهوده‌کار، و کمتر از اشخاص حریص دنیادوست و دل به دنیا داده باشد. پس خود را در طلب و کسب، در حدّ انسانى معتدل و پرهیز کننده از آنچه حلال و زیبا نیست قرار ده، و از اشخاص سست و ناتوان بالاتر آر، و به کسب آنچه مورد نیاز مؤمن است بپرداز.

 

[1] نهج الفصاحه حکمت 1144

[2] عُدّه الداعی ص86

[3] مکارم الاخلاق ص218

[4] نهج الفصاحه حکمت 534

[5] امالی مرحوم صدوق ص411

[6] ثواب الاعمال ص 198‏

[7] میوه ای است به شکل هندوانة بسیار کوچک، که طعمش تلخ است... (فرهنگ عمید)

[8] مستدرک الوسائل ج15 ص170

[9] وسائل الشیعه ج 21 ص485

[10] مفاتیح الحیاة به نقل از کافی ج6 ص49

[11] مفاتیح الحیاة به نقل از مکارم الاخلاق ص222

[12] وسائل الشیعه ج 21 ص396

[13] نهج الفصاحة حکمت 623

[14] کافی ج2 ص509

[15] ارشاد القلوب ج1 ص14

[16] امالی الصدوق ص512

[17] توحید مرحوم صدوق ص391

[18] بحار الانوار ج 79 ص117

[19] کافی ج3 ص219

[20] عُدّه الداعی ص87

[21] نهج الفصاحه حکمت 1096

[22] سورۀ مبارکۀ اعراف آیۀ شریفۀ 86

[23] سورۀ مبارکۀ انعام آیۀ شریفۀ 151

[24] برگرفته از تفسیر نمونه ج6 ص33

[25] رسالۀ دانشجویی ص 286

[26] سورۀ مبارکۀ هود آیۀ شریفۀ 6

[27] میزان الحکمه به نقل از بحار الانوار ج 74 ص382

[28] میزان الحکمه به نقل از نهج البلاغه، خطبۀ 185

[29] میزان الحکمه به نقل از نهج البلاغه، خطبۀ 91

[30] میزان الحکمه به نقل از بحار الانوار ج 74 ص423

[31] میزان الحکمه به نقل از بحار الانوار ج100 ص33