تحقیقات زیادی درباره جایگاه فرزندان در خانواده و تاثیر خواهران و برادران بر یکدیگر انجام شده است. یکی از محققان در این باره می گوید: « فرزند اول مدتی تنها فرزند خانواده بوده است و در آن مدت تمام توجه والدین را به خود اختصاص می داده است. با تولد فرزند دوم، این حالتی که طبیعی بنظر می رسیده، ناگهان از بین می رود.
اغلب تولد فرزند دوم هنگامی که او خردسال است ، یعنی زمانی که او شروع به مخالفت با والدین می کند، رخ می دهد. او در جواب همه چیز نه می شنود در حالی که نوزاد فقط مورد مهر و محبت و نوازش قرار می گیرد. این می تواند فرزند اول را شدیدا دچار ترس بکند. او از خود می پرسد: آیا کار اشتباهی کرده ام ؟ آیا پدر و مادرم دیگر مرا دوست ندارند؟ »
شما نمی توانیداز همه واکنشهای منفی او جلوگیری کنید. ولی تا آنجایی که امکان دارد می توانید فرزند اولتان را برای تولد دومی آماده کنید :
- سعی کنید به هر دو توجه کنید . بگذارید فرزند اولتان هم وقتی دومی را شیر می دهید، در تختان جای بگیرد.
- مراقب باشید که مهمانان فقط به نوزاد توجه نکنند و برای اولی نیز هدیه ایی همراه بیاورند.
این موارد ساده سبب می شود که فرزند اولتان بداند که او نیز هنوز دوست داشتنی است و هر کس در خانواده جای خود را دارد. پدر نقش مهمی در این زمینه می تواند بازی کند. پدر می تواند فرزند اول را خوب سرگرم کند. ممکن است مادر در این شرایط (بر اثر خستگی) سختگیر و متوقع بشود ولی پدر می تواند تعادل را برقرار کند.
جایگاه فرزندان در خانواده
جایگاه فرزندان در خانواده در ساخت شخصیت بچه ها در آینده بی نهایت مهم است. مشحص گردیده که فرزندان اول برای رضایت خاطر والدین، اغلب طبق خواسته آنها زندگی می کنند. این امر ناشی از ترسی است که آنها در زمان کودکی در هنگام تولد فرزند دوم احساس کرده اند. در آینده نیر آنان همچنان به مقررات خانوادگی پایبند می مانند. امری که در فرزندان بعدی کمتر دیده می شود. چون آنان هیچگاه از سوی بچه های بعدی مورد تهدید فرار نگرفته اند و همواره بچه یا بچه هایی در اطرافشان بوده است. از این رو آنها نسبت به بچه های اول نگرانی کمتری دارند و به تایید رفتارشان توسط والدین اهمیت کمتری می دهند.
تنظیم روابط فرزندان
در هنگام ورود نوزاد و فرزند دوم، مشکلاتی برای فرزند اول به وجود خواهد آمد که از دست والدین خارج است اما با دانستن و آگاهی نسبت به این واکنش‌ها می‌توان آنها را به موقع شناخت و برخورد مناسب را جهت کاهش واکنشهای کودک اول به کار برد.
کودکان در مقابل ورود نوزاد جدید واکنشهای متفاوتی نشان می‌دهند. مشکلات شایع کودکان عبارتند از:
. لجبازی
· قشقرق به پا کردن
· تحریک پذیری
· رفتار خشن با شیرخوار مانند محکم بغل کردن، ضربه زدن، نیشگون گرفتن، گاز گرفتن و…
· چسبندگی به مادر و اضطراب جدایی
· مشکلات مربوط به توالت رفتن (خیس کردن شبانه یا روزانه، کنترل نکردن مدفوع)
· مشکلات خواب
· مشکلات مربوط به غذا خوردن
· رفتارهای بچه‌گانه مانند درخواست پستانک و شیشه آماده باشید
خودتان را برای واکنشهای کودک آماده کنید. اگر کودک با مشکلات توالت رفتن مواجه شده است و یا… او را سرزنش و یا تنبیه نکنید. به جای آن هنگام انجام رفتار مناسب او را تشویق کنید و مدت زمان بیشتری را با او بگذرانید.
اگر او می‌گوید "نوزاد جدید را دوست ندارم” به او نگویید این احساس بد است بلکه به او اجازه ابراز احساس خود را حتی مخفی بدهید. با او مجادله نکنید و با نامطلوب بودن حضور یک نوزاد جدید در جمع خانوادگی در بعضی مواقع موافقت کنید و مواظب باشید به کودک احساس گناه و یا تقصیر از احساسات منفی‌اش را القا نکنید.
اگر کودک بیش از ۳۰ دقیقه آرام مانده است به کنار او بروید. اگر دراز کشیده و زمان خوابیدن نیست او را تنها نگذاشته و با او باشید و برای تشویق کردن او از قبل برنامه‌ریزی کنید.
نظم و انظباط را برقرار کنید
عقیده خود را نسبت به داشتن انظباط در کودک مشخص کنید و پیش از آنکه نوزاد جدید به دنیا آید اجرای قوانین و مقررات را در خانه شروع کنید. هنگام مشاهده رفتار نامناسب سریع عکس‌العمل نشان دهید. با کودک خود بحث نکنید و غر نزنید بلکه عمل کنید. کودک شما باید بداند که چه رفتاری از نظر والدینش مطلوب و موردانتظار است. پدر و مادر باید در تربیت کودک با یکدیگر هماهنگ باشند.
بدرفتاری‌های جدی مانند صدمه زدن به نوزاد باید سریع پاسخ داده شود. کودک باید بفهمد که صدمه زدن به نوزاد قابل قبول نیست و با انظباط خاصی با او برخورد می‌شود.
باید نادیده گرفت
بعضی از رفتارها مانند کودکانه صحبت کردن را نادیده بگیرید. هنگام انجام رفتارهای بچه‌گانه با کودک صحبت نکرده و به او نگاه نکنید. در این زمان از اتاق خارج شده یا مشغول کار شخصی خود شوید. زمانی که رفتار کودکتان مطلوب است او را تشویق کرده و به او توجه کنید.
درصورتی‌که با رعایت این نکات هنوز با کودک خود درباره فرزند جدید مشکل دارید، بهتر است از مشاوره روانپزشک کودک یا روانشناس کودک استفاده کنید.
مدت زمانی را در طول روز به کودک اختصاص دهید و سعی کنید حتی یک یا دو دقیقه با او تنها باشید. از او نظرخواهی کرده و اجازه دهید برای خودش تصمیم بگیرد.
بازی کودک با نوزاد
زمانی که شیرخوار خواب است و کودک به آرامی بازی می‌کند او را تشویق کنید. احساس خود را به کودک نشان دهید و به او بگویید دوستش دارید تا او نیز احساسات خود را برای شما بیان کند. به کودک اجازه دهید نوزاد را در آغوش گیرد. واکنشهای نوزاد را برای کودک توصیف کنید. برای مثال "او دوست دارد تو به آرامی با او رفتار کنید” این توضیحات موجب بهتر شدن روابط میان آنها و لذت بردن از همدیگر خواهد شد.
شیردهی نوزاد و کودک اول
هنگام شیر دادن نوزاد پاسخ به رفتارهای کودک بزرگتر دشوار است. پیش از برنامه شیردهی کودک را سرگرم کنید. از اسباب بازی‌های مخصوص برای سرگرم کردن کودک استفاده کنید. به او نوشیدنی و یا یک غذای ساده بدهید. در صورت وجود رفتار مطلوب در حین شیردهی او را تشویق کنید. برخی کودکان تمایل به دیدن نوزاد در هنگام شیردهی و یا در کار مادر بودن را دارند. کودک را نیز از یک طرف دیگر در آغوش بگیرید و یا دستتان را به دور گردن یا کمر او حلقه کنید. برخی از کودکان تمایل به تقلید از رفتار مادر دارند و عروسک یا خرس خود را شیر می‌دهند.
توصیه های مهم :
۱) کودک را برای ورود نوزاد جدید آماده کنید.
۲) تغییرات لازم را پیش از ورود نوزاد جدید در خانه شروع کنید.
۳) خودتان را برای واکنشهای متفاوت کودک آماده کنید.
۴) در نگهداری شیرخوار جدید کودک را با خودتان همراه سازید.
۵) هر روز زمان خاصی را با کودکتان بگذرانید.
۶) کودک را از اینکه با خواهر یا برادر کوچکش با مهربانی رفتار می‌کند، تحسین کنید.
۷) احساسات کودک را بپذیرید.