تربیت به روش الگو سازی روشی کارآمد است که در آن مربى مى كوشد نمونه رفتار و كردار مطلوب را عملا در معرض ديد متربى قرار دهد و بدين گونه موقعيت اجتماعى او را دگرگون كند تا او به پيروى بپردازد و حالت نيكويى، مطابق با آن عمل نمونه در خويش پديد آورد. در اين حال فرد سعى مى كند با شخص يا اشخاصى كه به نظرش شخصيتى قابل قبول دارند، همانند سازى كند و نگرش ها و ويژگى هاى رفتارى و اخلاقى آن فرد يا اشخاص را براى خود سرمشق قرار دهد.
تربيت به معناى دقيق آن، آموزش انتخاب بهترين روش ها در موقعيت و شرايط خاص مى باشد. و الگوگيرى گزینه ای است که شخص به کمک آن انتخابی بهتر را به آسانی انجام می دهد. و از این رو اینکه ما الگوی مناسب شخص را در دسترس او قرار دهیم کمک خوبی به انتخاب شایسته اوست.
ساختمان وجودى انسان به گونه اى است كه تأثير رفتار بر او بسيار بيشتر از گفتار است. مردم از راه چشم، بيش از گوش امور را فرا مى گيرند و تعليم عملى سودمندتر از تعليم زبانى است. امام صادق عليه السلام به اين امر توجه مى دهند، آن جا كه مى فرمايند:
كونو ادعاه الناس بأعمالكم، و لاتكونوا دعاه بألسنتكم؛ مردم را با رفتار خويش به حق دعوت كنيد نه با زبان خويش. (سفينه البحار، ج 2، ص 278.)
حضرت على عليه السلام نيز مى فرمايند:
مردم را با غير زبان (يعنى عمل خود) به نيكى دعوت كنيد.
نقش پدر و مادر در تربیت از طریق الگو سازی:
همانند سازى در زمينه هاى گوناگون از دوران كودكى آغاز مى شود. كودك از پنج ماهگى به تقليد حالات و حركات اطرافيان مى پردازد و خود را در مسير هماهنگى و همانند سازى قرار مى دهد. با افزايش سن و تجارب ذهنى، تقليد به صورت آگاهانه صورت گرفته و در حيطه اراده قرار مى گيرد و با دخالت آگاهى و اراده، رفتارها تحت كنترل قرار گرفته و جهت مند مى شود.
| در الگو سازی برای کودک از اکسیر محبت استفاده کنید. مثلا وقتی نماز می خوانید به جای اینکه از همسرتان بخواهید کودک را از بازی اش باز داشته از شما دور کند . قبل وو بعد از نماز و بر سر سجاده دستی بر سر کودک خود بکشید و او را مورد تفقد و محبت قرار دهید. |
در کودکی رفتار و عملکرد پدر و مادر نقش بسزایی در چگونگی رفتار و حرکات فرزند دارد و پدر و مادر باید خود مواظب رفتار خویش و نقش بالای آن در الگو پذیری فرزند باشند. در این خصوص به نکات زیر دقت کنید:
1. در ساماندهى اين مسئوليت، خود سازى قبل از دگر سازى مورد توجه است، امير مومنان (عليه السلام) در اين باره مى فرمايند:
من نصب نفسه للناس اماما فليبدا بتعليم نفسه قبل تعليم غيره؛
آن كه خود را پيشواى مردم سازد، پيش از تعليم ديگرى بايد به ادب كردن خويش بپردازد.( نهج البلاغه، حكمت 73.)
2. در خانواده اختلاف و دوگانگی بوجود نیاورید چرا که در خانواده هایی که اختلاف و دوگانگی بوجود می آید کودکان در انتخاب راه صحیح و درست دچار اشتباه شده و نخواهند فهمید که روش پدر درست است یا روش مادر.
3. باید رفتار و گفتار شما با هم مطابق باشد. کودکان گرچه در سنینی گفتار منطقی و درست را درک می کنند اما همچون خود شما غالبا تمایل به پذیرش گفتار درست از کسی که رفتارش مخالف آن است نشان نمی دهند. به عبارت دیگر آنان علاوه بر صداقت در گفتار خواهان صداقت در رفتار نیز هستند. قانون عمل به گفتار در تربیت برای نتیجه بخش بودن آن قانونی است که نمی توانید به هیچ وجهی از آن شانه خالی کنید. امام علی علیه السلام را ببینید که مى فرمايند:
اى مردم! به خدا من شما را به طاعتى بر نمى انگيزم، جز آن كه خود پيش از شما به گزاردن آن برمى خيزم و شما را از معصيتى باز نمى دارم، جز آن كه پيش از شما آن را فرو مى گذارم.( نهج البلاغه، خطبه 175.)
4. در الگو سازی برای کودک از اکسیر محبت استفاده کنید. مثلا وقتی نماز می خوانید به جای اینکه از همسرتان بخواهید کودک را از بازی اش باز داشته از شما دور کند . قبل وو بعد از نماز و بر سر سجاده دستی بر سر کودک خود بکشید و او را مورد تفقد و محبت قرار دهید.
5. به مرور که سن کودک بالا می رود پدر و مادر می توانند الگوهای مناسب دیگر را به کودک بشناسانند و به این وسیله به او در انتخاب رفتارهای زندگی اش کمک کنند. و طبیعی است که هر چه این الگوها مناسب تر باشند فرد در رسیدن به کمال موفق تر است. در این کار از شناختن و شناساندن بهترین الگوهای نظام هستی پیامبر و اهل البیت علیهم السلام به فرزندان خود غافل نشوید. چنانچه قرآن که برترین کتاب تربیت است در مورد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:
لقد كان لكم فى رسول الله أسوه حسنه؛
همانا رسول خدا براى شما سرمشق نيكويى است.( احزاب/ آيه 21.)
منابع :
