نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.
جواب:
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: «الولدُ سیدٌ سبعَ سنین و عبدٌ سبعَ سنین و وزیرٌ سبعَ سنین» [1] کودک تا 7 سال سرور، تا 7 سال بنده، و تا 7 سال وزیر است.
هفت سال اول زندگی کودک، سال های شکل گیری شخصیت او است؛ بدین سبب باید سروری کند؛ اما معنای سروری و سیادت، این نیست که برای انجام هر کاری آزادی مطلق داشته باشد.
با توجه به نارسایی درک و ناتوانی جسمی کودک در 7 سال اول، در زمینه های گوناگون باید توجه بیشتری به او شود:
1. توجه بیشتر به خواسته ها و نیازها:
به نیازهای کودک در 2 ماه اول زندگی به طور مطلق توجه کنید. از ماه سوم به بعد (با توجه به از بین رفتن «کولیک» [2] و کاسته شدن از ناراحتی های جسمی) در برابر گریه هایش با تأمل برخورد کنید؛ زیرا با توجه به تجربه خوشایند 2 ماه اول زندگی، ممکن است گریه هایش برای جلب توجه باشد (در 2 ماه اول زندگی، هرگاه گریه می کرد، او را بغل می کردید. اکنون نیز به امید همان توجه، گریه می کند که اگر به طور مطلق به گریه هایش توجه کنید، ممکن است لوس شود و مشکلاتی را برایتان فراهم آورد).
تا پایان یکسالگی که دوران دلبستگی کودک است، توجه فراوانی به او داشته باشید؛ اما از آن پس متوجه وابستگی او باشید. در مقابل خواسته های منطقی کودک پاسخ مثبت دهید؛ اما در برابر خواسته های غیر منطقی او از اصل خاموشی (بی توجهی) استفاده کنید.
2. توجه بیشتر به آزادی:
فرزند شما در دوران سیادت، بسیار کنجکاو است؛ بنابراین، لازم است برای ارضای کنجکاوی اش، آزادی بیشتری به او بدهید؛ اما متوجه خطرها باشید.
چینش درست وسایل زندگی و در دسترس نبودن وسایل خطرساز، از میزان خطرها می کاهد.
3. توجه بیشتر به محبت و عطوفت:
کودک در 7 سال اول زندگی به محبت و عطوفت فراوان تری نیاز دارد؛ ولی باید از زیاده روی در محبت بپرهیزید تا از لوس شدن او جلوگیری کنید.
4. توجه بسیار به بازی:
بازی والدین و همسالان با کودک و در اختیار قرار دادن اسباب بازی های مناسب، در رشد عاطفی او بسیار مؤثر است.
از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نیز نقل شده است که فرمود: «دَع ابنَک یَلعب سبعَ سنین» [3] فرزندت را رها کن تا 7 سال بازی کند.
همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمود: «الغلامُ یلعب سبعَ سنین» [4] کودک تا 7 سال بازی می کند.
هشدار!
هفت سال اول زندگی کودک باید با شادابی کامل بگذرد؛ بنابراین، او را تحت فشار آموزش های رسمی قرار ندهید. آموزش های غیر رسمی به ویژه در قالب بازی، شعر، سرود، معما، جدول سازی و... اشکالی ندارد.
امام علی (علیه السلام) می فرماید: «وَلدُک ریحانتُک سبعاً» [5] فرزند تو تا 7 سال گل لطیف است.
آثار سیادت کودک:
سیادت کودک در 7 سال اول زندگی، آثار مثبتی را بر او خواهد داشت:
1. شکوفایی استعدادهای نهفته؛
2. اعتماد کودک به والدین؛
3. اعتبار والدین برای دوره های بعد؛
4. آرامش روحی ـ روانی کودک در دوران بعد؛
5. ایجاد اعتماد به نفس.
__________________________
پی نوشت:
[1] ـ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص 222.
[2] ـ COLIC: دل پیچه ای است که حدود دو هفتگی تا سه ماهگی، سبب گریه شدید نوزاد می شود.
[3] ـ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج5، ص 125.
[4] ـ کلینی، کافی، ج6، ص 47.
[5] ـ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج20، ص 343.
منبع:
نسیم مهر جلد 2، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی