نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال 1ـ دختر 13 ساله ام هنگام مطالعه، تمرکز حواس ندارد. با چه راهکارهایی می توان تمرکز او را بیشتر کرد؟

جواب:
عدم تمرکز فرزند نوجوان شما عللی دارد:
1. وضعیت نامناسب روحی:
نوجوانی که از مشکلی روحی رنج می برد، هنگام مطالعه تمرکز نخواهد داشت. مشکلات روحی ـ روانی او را از بین ببرید.
2. ورود افکار متفرقه به ذهن:
از مهم ترین عوامل عدم تمرکز هنگام مطالعه، ورود افکار متفرقه به ذهن است. به او بیاموزید تا از راه های چالش با افکار منفی استفاده کند، و افکار متفرقه را از ذهن خود دور نماید، :
الف. موضوع آن را در کاغذی بنویسد و با خود بگوید بعد درباره اش فکر خواهم کرد.
ب. از عدد 100 به شکل معکوس بشمارد. در کمتر از 30 شماره، فکر متفرقه او را رها خواهد کرد.
ج. تعداد حروف متن پیش روی خود را بشمارد. در کمتر از 30 حرف، فکر متفرقه دور خواهد شد.
د. بکوشد یک یا دو بیت شعری را که در کودکی حفظ بوده، به یاد آورد.
هـ. حل مسأله ساده ریاضی (جمع، تفریق، ضرب، تقسیم)، فکر متفرقه را دور می سازد.
اثر این راهکارها بدین جهت است که ذهن را برای ثانیه‌هایی اندک مشغول می کند تا جلو فکری را بگیرد که اگر وارد ذهن شود، دقایقی آن را مشغول خواهد کرد.
3. زمان نامناسب:
همزمانی مطالعه با برنامه دلخواه تلویزیون، مطالعه پیش از انجام فعالیت مورد علاقه، زمان خستگی، هنگام بی حوصلگی، قبل از غذا، و پس از غذا، تمرکز او را دچار مشکل می کند.
4. مکان نامناسب:
مکان زیاد سرد یا گرم، دارای نور نامناسب، پر سر و صدا، شلوغ و به هم ریخته، و دارای تصاویر گوناگون، تمرکز را به هم می ریزد. به او بیاموزید که هنگام مطالعه کتاب درسی، روزنامه، مجله یا کتابی غیر درسی را در دید خود قرار ندهد.
5. لباس نامناسب:
لباس تنگ یا لباس زیر ضخیم، تمرکز او را دچار اختلال می کند.

سؤال 2ـ فرزند 8 ساله ام در کلاس درس، تمرکز حواس ندارد و این مسأله سبب شکایت معلم شده است. آیا برای ایجاد تمرکز در او راهکاری وجود دارد؟

جواب:
از این مسأله چندان نگران نباشید. عدم تمرکز حواس در این سن، دور از انتظار نیست و شخصیت های بزرگی چون کریستین اندرسون با چنین مشکلی مواجه بوده اند؛ اما مانع رشدشان نشده است.
با توجه به این که ممکن است این مشکل باعث ضعف اعتماد به نفس کودک شود و او را در تحصیل دچار مشکل کند، برای از بین بردن آن بکوشید.
عدم تمرکز حواس فرزند شما عللی دارد:
1. هوش پایین:
ممکن است به جهت هوش پایین نمی تواند مطالب درسی را خوب بفهمد؛ به همین جهت، انگیزه خود را برای گوش دادن به سخنان معلم و توجه به درس از دست داده است. شما باید برای جبران هوش او، وقت بیشتری را صرف درس هایش کنید تا با آمادگی افزون تری در مدرسه حاضر شود و انگیزه از دست رفته را باز یابد.
2. عدم علاقه به موضوع درسی خاص:
شاید به درس خاصی علاقه ندارد؛ به همین جهت، گوش نمی دهد و حواسش پرت می شود. شما می توانید با توضیح درباره آن درس و با استفاده از نرم افزارها و کتاب های کمک آموزشی و جبران عقب ماندگی ها، او را علاقه مند کنید.
3. دلسردی از معلم:
علت دیگر بی توجهی شاگرد به سخنان معلم، دلسردی از او است. می توانید با گفت و گو با کودک و سخنی صمیمانه با معلم، به ریشه این دلسردی برسید و با تقاضا از معلم برای توجه بیشتر به کودک، این مشکل را از بین ببرید.
4. احساس نا امنی:
اگر با همسر خود مشکلی دارید، به توافق برسید. اگر فرزند شما برادر یا خواهر تازه متولد شده ای دارد و توجه شما به او معطوف شده است، توجهتان را کم کنید. هرگونه فشار روحی او، احساس امنیتش را می گیرد و به جهت همین احساس ناامنی، تمرکز حواس ندارد.

چند توصیه:
الف. بهتر است در کلاسی کوچک تر و با اشیای منحرف کننده کمتر (تصاویر رنگی، نوشته ها و...) درس بخواند.
ب. اگر فرزند شما در میزهای جلو و نزدیک معلم بنشیند، تمرکز بیشتری خواهد داشت.
ج. برای ایجاد تمرکز در این گونه کودکان، مناسب است معلم پس از آغاز سخن، لحظه ای مکث کند و بعد سخن بگوید.
د. به او بیاموزید به معلم، مستقیم نگاه کند.
هـ. مهارت گوش دادن را در او تقویت کنید به این صورت که به او چیزی بگویید تا آن را گوش دهد و تکرار کند.
و. ساعت زنگ داری را برای هدفی 5 دقیقه ای کوک کنید تا حواسش را برای رسیدن به آن هدف در این مدت جمع کند و به مرور بر میزان آن بیفزایید.
ز. با توجه به این که وسایل موجود در منزل و مدرسه، حواس او را پرت می کند، از او بخواهید که تا مدتی، وسایل موجود در مسیر خود را با هفت تیر فرضی (دو انگشت) از بین ببرد تا حواسش را پرت نکنند. پس از مدتی، این کار را می تواند در ذهن و برای اشیای کلاس انجام دهد.

______________________________
منبع:
نسیم مهر جلد 2، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی