بیان نظریّۀ استاد آیت الله علّامه سیّد حسن ضیائی در درمان بیماری هیر شِپرُونگ و تعدادی از انواع بیماری اسهال:

بیماری هِیِر شِپرُونگ (مِگا کُولُون):

الف: تعریف:

این بیماری یک ناهنجاری مادرزادی است بدین شکل که روده از بدو تولد عملکرد طبیعی ندارد.

در این بیماری بدلیل عدم وجود بافت عصبی کامل درانتهای روده، این قسمت تحرک کافی ندارد، در نتیجه مدفوع در پشت قسمتی که اعصاب کامل ندارد، تجمع پیدا می‌کند و این قسمت بطور مزمن گشاد و بزرگ می‌شود. این بیماری بیشتر در پسرها دیده می‌شود.

ب: علائم بالینی:

این بیماری در سنین مختلف، علائم متفاوت دارد:1ـ مهمترین علامت در بدو تولد عدم دفع مدفوع در 24 تا 48 ساعت ابتدای حیات است. بی اشتهایی، استفراغ همراه با لکه‌های صفراوی و اتساع شکم، جزء علائم اولیه می‌باشد. گاهی هم علائم انسداد روده دیده می‌شود.

2ـ در بچه‌های بزرگتر رشد کودک به کندی صورت گرفته و یبوست و اتساع شکم جزء علائم اصلی است. ممکن است دوره‌هایی از اسهال و استفراغ نیز وجود داشته باشد که اسهال به شکل انفجاری و آبکی می‌باشد، 3ـ در سنین بالاتر علائم به شکل مزمن درمی‌آیند که عبارتند از یبوست، مدفوع نواری و شدیداً مُتِعَفِّن، اِتّساعِ شکم، کم‌خونی و حرکات روده فوقانی از جدار نازک شکم قابل رویت می‌گردد.

ج. تشخیص آزمایشگاهی:

1ـ باریم انما: در صورت شک به این بیماری٬ ابتدا عکس رنگی روده بزرگ از راه مَقعَد تهیّه می‌شود که اِتّساعِ رودۀ فوقانی و باریک بودن روده تحتانی در آن قابل مشاهده است. در عکس تاخیری (پس از 24 ساعت) مشاهده باریم در روده‌ها نشان دهنده بیماری است. که در کودکان سالم این حالت به وجود نمی‌آید، 2ـ مانومتری: میزان شل شدن عضله مقعد به هنگام پر شدن انتهای روده (رکتوم) با آن اندازه گیری می‌شود، 3ـ بیوپسی: قطعی‌ترین راه تشخیص است.

د: درمان در پزشکی جدید:

درمان این بیماری، جراحی است. در این عمل قِسمَتِ بدون عَصَب به همراه رودۀ مُتَسَّع برداشته می شود و روده سالم به مقعد پیوند می‌خورد. جراحی مَعمُولاً یک الی سه مرحله دارد. در برخی از بیماران ابتدا یک کلستومی موقت (بازکردن روده فوقانی به جدار شکم و ایجاد دهانه برای تخلیه مدفوع) گذاشته می‌شود. انجام این کار باعث می شود به روده استراحتی داده شود تا به عملکرد طبیعی خود برگردد. این روش به بچّه کمک میکند تا قبل از انجام عمل جراحی پیچیده تر، افزایش وزن داشته باشد. سپس در تصحیح نهایی تیم جرّاحی أطفال قسمت بدون عملکرد روده را بر میدارند و قسمت سالم را به نزدیکی مقعد پیوند می‌زنند. پس از این مرحله کلستومی بسته می‌شود. در روش‌های جدید این عمل سه مرحله‌ای در نوزادان، در یک مرحله انجام می‌گیرد.

لازم به ذکر است که اخیراً روش‌های جدیدی برای درمان هِیِرشِپرُونگ بدون باز کردن شکم انجام می‌شود که در این روش، روده بدون عصب و روده متسع از طریق مقعد خارج گشته و روده سالم به مقعد پیوند زده می‌شود.

ه: مراقبت‌های بعد از عمل:

بیمار بعد از عمل در مدت کوتاهی به هوش می‌آید و تقریبا تا 3 روز با سرم تغذیه می‌شود. برای پیشگیری از عفونت‌ها، آنتی‌بیوتیک تجویزمی‌گردد. پس‌از 3روز غذاهای‌آبکی برای بیمار شروع‌شده٬ درصورت تحمل از غذاهای نرم‌و سپس غذاهای سفت استفاده‌می‌شود

ی: عوارض درمان پزشکی جدید:

‌‌‌1ـ یکی از مهمترین عوارض آن آنتروکولیت (التهاب روده) است. که حتی بعد از عمل هم ممکن است رخ دهد.

از مهمترین علائم این عارضه استفراغ، اسهال بدبو، نفخ شکم و تب می‌باشد. در صورت بروز چنین عارضه‌ای باید بیمار فوراً به بیمارستان محل عمل منتقل شود و تحت درمان‌های دارویی و در صورت لزوم جراحی قرار گیرد، 2ـ تنگی محل پیوند در بالای مقعد: این عارضه بعد از برداشتن روده معیوب و پیوندزدن رودۀ سالم به مقعد اتفاق می‌افتد که علائمی مثل سختی اجابت مزاج با احساس درد موقع دفع بوجود می‌آید. پزشک این عارضه را از طریق دیلاتاسیون (گشاد نمودن محل تنگی) درمان می‌نماید، 3ـ از عوارض نادر این بیماری بی‌اختیاری دفع مدفوع است که این عارضه با تدابیری قابل پیشگیری و درمان است، 4ـ یکی از عوارض دراز مدّت این بیماری در پسر بچّه‌ها ضعف قدرت جنسی در سنین بلوغ است.

نظریّۀ استاد در درمان بیماری هِیِر شِپرُونگ (مِگا کُولُون):

الف: درمان بیماری که دارای علامت اسهال است:

داروهای تقویت عصب داده می‌شود: 1ـ گُل بهار نارنج، 2ـ گُل بومادران

داروی درمان اسهال:

داروی اصلی: غوره و آبغورۀ طبیعی (داروی ضعیف)، رُبّ غوره (داروی قویّ)

داروی کمکی: 1ـ سیب با تُفالِۀ آن (با پیورۀ آن)، 2ـ پودر هستۀ انار، 3ـ سنجد (چند عدد)، 4ـ نصف قاشق چایخوری کُندُر با شکر مخلوط شود و میل‌گردد.

ب: درمان بیماری که دارای علامت یبوست است:

داروهای تقویت عصب داده می‌شود: 1ـ چای کوهی، 2ـ گل راعی، 3ـ گل ساعتی، 4ـ آناناس

برای درمان یبوست به جزوۀ استاد در مورد یبوست مراجعه شود.

 

بیماری ریزش غیر إختیاری مدفوع:

پرهیز شود از جراحی پائین تنه، و ضربه به پائین تنه.

اگر اسفنگترهای مقعد از بین نرفته باشد، این موارد مصرف شود: 1ـ آش غوره یا خود غوره را بخورد، 2ـ سنجد (کودک روزی 5 عدد، بزرگسال روزی 14 عدد)، 3ـ ربّ غوره قویترین دارو است.

 

بیماری إسهال:

اسهال یک معضل جهانی است، سالانه یک میلیارد نفر در سطح جهان، مبتلا به اسهال هستند. اسهال به تنهایی ضرر ندارد تا وقتی که حرکات روده باشد ولی اگر علاوه بر حرکات روده، مسمومیّتها و ... باشد، آنوقت اسهال خطر دارد که بایستی درمان شود.

حدود 10 لیتر آب که نوشیده شود یا از خود بدن وارد روده شود، اکثر این آبِ دریافتی، توسّط رودۀ کوچک جذب بدن میشود، فقط 200 سی سی از این 10 لیتر آب، دفع میشود.

تذکّر: آب، تابع است؛ زیرا موادّ، الکترولیت، أملاح و... بدنبال خود دارد، ولی اگر جذب آب، کم شود یا دَفعِ آب، زیاد شود، این مشکل‌زا است.

توجّه: در اسهال‌های اُسمُزی، قند اضافی و چربی اضافی دفع میشود و قند مرکّب جذب نمیشود ولی قند ساده مانند گلوکز جذب میشود

درمان اسهال عادی: غلّات، آب.

قابض و درمان اسهال: آلبالوی ترش تازه.   

بسیار قابض و ضدّ اسهال: میوۀ زالزالک

درمان اسهال شدید: باید دید بخاطر چیست؟ آیا التهاب‌روده (کولیت‌روده)، یا سندرم رودۀ تحریک‌پذیر به نوع دوّم (IBS) که همیشه اسهال هستند، یا مشکلات جذب صفرا دارند (چون باید اکثر صفرای ترشّح شده از انتهای روده‌کوچک جذب دستگاه گردش‌خون شود تا تعادل‌صفرا در بدن بهم نخورد) حال هرکدام را که دارند داروی آن سه چیز است: 1ـ سنجد یا پودر آن، 2ـ پودر هستۀ أنار، 3ـ خوردن یک قاشق مربّاخوری مخلوطِ پودر عَنّاب با پودر هستۀ آن (توجّه: هستۀ عنّاب سَمّی است؛ لذا زیاده‌روی مصرف نشود)، و جوشاندۀ پوست درخت عَنّاب را بنوشید، 4ـ شاه‌بلوط (بلوط‌ المَلِک= فندق جنگلی= فندق کوهی) روزی دو عدد، 5ـ میوۀ أزگیل، 6ـ میوۀ زالزالک

توجّه: در اسهال متوسّط یا اسهال شدید مسافرتی یا اسهال عفونتی نیاز به آنتی بیوتیک است.

درمان اسهال وبائی (اسهال آب چلوئی): پودر پوست میوۀ أنار، البتّه باید توجّه داشت چون سمّی است باید مقدار آن به دستور پزشک متخصّص گیاهی باشد و از یک قاشق چای‌خوری در شبانه روز بیشتر نباشد.

درمان اسهال مزمن: بمدّت چند روز دمکردۀ گُلِ انار (گُلنارِ فارسی یا گُلنارِ وحشی)

تبصره: به اسهال‌های کمتر از دو هفته، اسهال‌های حادّ گویند که شیوع بیشتر دارد ولی به اسهال‌های بیشتر از 4 هفته، اسهال‌های مزمن گویند

درمان اسهال کهنه: یک گرم پوست نازک روی مغزهای فندق را بسایید و بخورد.

درمان اسهال خونی: 1ـ خُرد شدۀ هستۀ انگور مخلوط با عسل، 2ـ 30  گرم میوۀ آلوچه (آلوچۀ وحشی و یا گوجه سبز ترش بهتر است) در یک کیلو آب بجوشانید تا آب آن نصف شود، پس از سرد شدن، از آن جوشانده بخورید، 3ـ خوردن خرمالو بصورت ناشتا، 4ـ خوردن کوبیدۀ کُندُر با شکر، 5ـ مغز پستۀ خام را نرم کوبیده و بخورید، 6ـ شاه بلوط (بلوط المَلِک) روزی دو عدد، 7ـ میوۀ زالزالک، 8ـ پیچک مو، 9ـ توت سیاه، 10ـ میوۀ زرشک، 11ـ برگ مو، 12ـ پوست نارنج، 13ـ هر روز صبح، ظهر و شب، هر بار یک قاشق شربت خوری از اِسفَرزِه (اسپرزه ـ بِزرالقَطونا) را در یک فنجان آبجوش بریزید سپس با پودر شاخه نبات شیرین نموده و بخورید، در درمان اسهال خونی مفید است، 14ـ هر روز خوردن جوشاندۀ پوست ریشۀ درخت نارگیل (یک استکان)، میوۀ نارگیل (یک چهارم)، روغن نارگیل (یک قاشق چایخوری) ضدّ اسهال‌خونی است.

درمان اسهال‌و جلوگیری از خون‌ریزی‌و کاهش‌دهندۀ ورم روده: خوردن میوۀ أزگیل (توجّه: زیاده‌روی در مصرف ازگیل نشود، برای طحال ضرر دارد)

درمان اسهال و زخم‌های مقعدی: برگ ابهل، چوب ابهل

درمان اسهال و بخارات اضافی مغز: هر روز به مقدار نصف قاشق چای‌خوری نارمُشک مخلوط با عسل گردد و میل شود.

اسهال کودکان و قابض:

علائم اسهال کودکان: 1ـ تعداد شکم‌روش زیاد است، 2ـ آلرژیهای غذائی نسبت‌به شیرمادر است، 3ـ IBS نوع دو، 4ـ وزن نگرفتن بچّه

درمان: صبح: یک قاشق مربّاخوری شربت میوۀ أزگیل، ظهر: یک عدد میوۀ شاه بلوط، عصرانه: پنج عدد میوۀ زالزالک، شب: یک قاشق چای‌خوری مصطکی (مستکی)

إسهال و استفراغ شدید در نوزادان و اطفال: آب سیب (یک قاشق چایخوری تا یک قاشق مربّاخوری)، عرق نعنا (یک قاشق چای‌خوری تا یک قاشق مربّاخوری)، یک قاشق چای‌خوری عسل را در نصف استکان آبجوش ولرم مخلوط کرده سپس یک قاشق چای‌خوری تا یک مربّاخوری به بچّه بدهید.